OpenVPN is een open-source Virtual Private Network (VPN) protocol dat gebruikt kan worden om een veilige verbinding op te zetten tussen twee of meer computers. Het is ontworpen om gebruikers te voorzien van een veilige en betrouwbare manier om toegang te krijgen tot het internet en andere netwerken, terwijl de privacy en beveiliging van de gebruiker worden beschermd.
OpenVPN biedt een aantal voordelen ten opzichte van andere VPN-protocollen, waaronder een hoge mate van beveiliging, flexibiliteit en gebruiksgemak. Het is beschikbaar op verschillende platforms, waaronder Windows, Mac OS X, Linux, iOS en Android, en kan worden geconfigureerd om te werken met verschillende soorten netwerken en beveiligingsprotocollen.
Belangrijke informatie
- OpenVPN is een open-source VPN-protocol dat gebruikt kan worden om een veilige verbinding op te zetten tussen computers.
- Het biedt een hoge mate van beveiliging, flexibiliteit en gebruiksgemak en is beschikbaar op verschillende platforms.
- OpenVPN kan geconfigureerd worden om te werken met verschillende soorten netwerken en beveiligingsprotocollen.
Wat is OpenVPN
OpenVPN is een open-source software waarmee een beveiligde dataverbinding in de vorm van een Virtueel Particulier Netwerk (VPN) kan worden opgezet. Het is een van de meest populaire VPN-protocollen en wordt over het algemeen gezien als een van de beste, een van de veiligste en een van de veelzijdigste VPN-protocollen. OpenVPN versleutelt in principe alle communicatie en wordt gebruikt om veilige site-to-site of point-to-point verbindingen tot stand te brengen.
OpenVPN is ontwikkeld door James Yonan en is uitgebracht onder de GNU General Public License. Het is beschikbaar voor verschillende besturingssystemen, waaronder Windows, macOS, Linux en FreeBSD. OpenVPN is beschikbaar in twee versies: de open-source versie genaamd OpenVPN Community en de commerciële versie genaamd OpenVPN Access Server.
OpenVPN is een van de meest populaire open-source projecten op het gebied van VPN-technologie. Het heeft een grote gemeenschap van gebruikers en ontwikkelaars die bijdragen aan de ontwikkeling van de software. De OpenVPN Wiki is een uitgebreide bron van informatie over het gebruik en de configuratie van OpenVPN.
OpenVPN maakt gebruik van het Transport Layer Security (TLS) protocol voor sleuteluitwisseling en kan door firewalls en netwerkadresvertalers (NAT’s) reizen. Het ondersteunt verschillende authenticatiemethoden, waaronder certificaten, gebruikersnamen en wachtwoorden, en een combinatie van beide. OpenVPN ondersteunt ook verschillende encryptiemethoden, waaronder AES, Blowfish en 3DES.
In het kort, OpenVPN is een veilig, veelzijdig en betrouwbaar VPN-protocol dat wordt gebruikt om veilige verbindingen tot stand te brengen. Het is beschikbaar als open-source software en wordt ondersteund door een grote gemeenschap van gebruikers en ontwikkelaars.
Installatie en Configuratie
OpenVPN is een veelzijdige VPN-toepassing die veel flexibiliteit biedt in het gebruik ervan. Het kan worden geïnstalleerd en geconfigureerd op verschillende besturingssystemen, waaronder Linux, Windows en Android. Hieronder vindt u een overzicht van de installatie- en configuratieprocessen voor elk van deze besturingssystemen.
Linux Installatie
Debian / Ubuntu
Voor Debian- en Ubuntu-gebruikers is het installatieproces van OpenVPN eenvoudig en rechttoe rechtaan. Het enige dat u hoeft te doen, is het volgende commando uitvoeren in de terminal:
sudo apt-get install openvpn
Red Hat / CentOS
Voor Red Hat- en CentOS-gebruikers is het installatieproces van OpenVPN iets anders. U moet eerst het EPEL (Extra Packages for Enterprise Linux) -repository installeren en vervolgens het volgende commando uitvoeren in de terminal:
sudo yum install openvpn
Windows Installatie
Het installeren van OpenVPN op Windows is eenvoudig en kan worden gedaan met behulp van de MSI-installatieprogramma’s die beschikbaar zijn op de OpenVPN-website. Download gewoon het juiste MSI-installatieprogramma voor uw versie van Windows en voer het uit. Volg de instructies op het scherm om OpenVPN te installeren.
Android Installatie
OpenVPN kan ook worden geïnstalleerd op Android-apparaten. U kunt de OpenVPN Connect-app downloaden vanuit de Google Play Store en deze installeren op uw apparaat. Vervolgens moet u de configuratiebestanden downloaden van uw VPN-provider en deze importeren in de OpenVPN Connect-app. U kunt nu verbinding maken met uw VPN-server.
Dit zijn de basisstappen voor het installeren en configureren van OpenVPN op Linux, Windows en Android. Houd er rekening mee dat er enkele variaties kunnen zijn, afhankelijk van uw specifieke besturingssysteem en versie. Raadpleeg de documentatie van uw besturingssysteem en de OpenVPN-website voor meer informatie en ondersteuning.
OpenVPN Connect
OpenVPN Connect is the official client software for Windows workstation platforms developed and maintained by OpenVPN Inc. It is the recommended client program for the OpenVPN Access Server to enable VPN for Windows. With OpenVPN Connect, users can easily connect to Access Server, OpenVPN Cloud, or any OpenVPN protocol-compatible server or service.
OpenVPN Connect supports 2FA and SAML authentication, which allows users to authenticate prior to profile download and connection. Users can easily import connection configuration by just opening a URL. OpenVPN Connect also supports connections through an HTTP proxy, with the following authentication modes: No proxy authentication, Basic proxy authentication, and NTLM proxy authentication. HTTP proxy usage requires that users use TCP as the tunnel carrier protocol.
OpenVPN Connect v3 can connect to almost any other OpenVPN open-source-based server, including OpenVPN, GCP, and Azure. Users can download the install files for OpenVPN Connect v3 for Windows, macOS, Android, and iOS.
Users can also use OpenVPN Connect to connect to a VPN server with the desktop client. The guide covers how to connect to a server with the OpenVPN Connect app.
Overall, OpenVPN Connect is a reliable and secure VPN client that provides users with a seamless connection experience.
Authenticatie en Beveiliging
OpenVPN biedt verschillende functies voor authenticatie en beveiliging om ervoor te zorgen dat alleen geautoriseerde gebruikers toegang krijgen tot de VPN-verbinding. In deze sectie worden de belangrijkste functies besproken.
Certificaat Authenticatie
Een van de belangrijkste functies van OpenVPN is de mogelijkheid om certificaat authenticatie te gebruiken. Hierbij worden certificaten gebruikt om de identiteit van zowel de client als de server te verifiëren. Dit biedt een hoger niveau van beveiliging dan alleen een gebruikersnaam en wachtwoord.
Om certificaat authenticatie te gebruiken, moeten de client en de server elk een certificaat hebben. Het certificaat van de server moet worden uitgegeven door een betrouwbare certificaatautoriteit (CA). Het certificaat van de client kan worden uitgegeven door dezelfde CA of door een interne CA.
TLS-Crypt Sleutel
Een andere belangrijke functie van OpenVPN is de ondersteuning van TLS-Crypt sleutels. Dit is een extra laag van beveiliging die kan worden toegevoegd aan de VPN-verbinding. De TLS-Crypt sleutel wordt gebruikt om alle verkeer tussen de client en de server te versleutelen.
Om TLS-Crypt sleutels te gebruiken, moet de client de juiste sleutel hebben. De sleutel kan handmatig worden ingevoerd of worden gedownload van de server. Het is belangrijk om de sleutel veilig te bewaren, omdat deze toegang geeft tot de VPN-verbinding.
Auth-Token Ondersteuning
OpenVPN biedt ook ondersteuning voor auth-token. Hiermee kunnen gebruikers authenticeren zonder een gebruikersnaam en wachtwoord te hoeven invoeren. In plaats daarvan wordt er een token gegenereerd dat kan worden gebruikt om toegang te krijgen tot de VPN-verbinding.
Auth-token ondersteuning kan handig zijn in situaties waarin het niet praktisch is om een gebruikersnaam en wachtwoord in te voeren, zoals bij het gebruik van een mobiel apparaat. Het kan ook worden gebruikt in combinatie met andere authenticatiemethoden, zoals certificaat authenticatie.
In het algemeen biedt OpenVPN een breed scala aan functies voor authenticatie en beveiliging. Door gebruik te maken van deze functies, kunnen gebruikers er zeker van zijn dat hun VPN-verbinding veilig en betrouwbaar is.
Netwerkinstellingen
OpenVPN biedt verschillende netwerkinstellingen die kunnen worden geconfigureerd om de VPN-verbinding te optimaliseren. Hieronder worden enkele belangrijke netwerkinstellingen van OpenVPN besproken.
NAT en DHCP
OpenVPN kan worden geconfigureerd om NAT te gebruiken om verkeer tussen het VPN-netwerk en het internet te routeren. Dit kan worden gedaan met behulp van de --client-to-client en --push "redirect-gateway def1" opties. DHCP kan ook worden gebruikt om IP-adressen toe te wijzen aan clients die verbinding maken met het VPN-netwerk.
Kernel Versnelling Ondersteuning
OpenVPN ondersteunt kernel acceleratie om de prestaties van de VPN-verbinding te verbeteren. Dit kan worden gedaan met behulp van de --dev-node optie om de TUN/TAP-interface te selecteren en de --sndbuf en --rcvbuf opties om de grootte van de buffer voor verzenden en ontvangen in te stellen.
IPv4 en IPv6 Configuraties
OpenVPN biedt ondersteuning voor zowel IPv4 als IPv6-configuraties. IPv4-configuraties kunnen worden gedaan met behulp van de --server en --ifconfig opties, terwijl IPv6-configuraties kunnen worden gedaan met behulp van de --server-ipv6 en --ifconfig-ipv6 opties.
Andere belangrijke netwerkinstellingen van OpenVPN zijn onder andere:
/31netmask-ondersteuning- Ondersteuning voor
802.1qVLAN - Ondersteuning voor TAP-servers
- Ondersteuning voor IPv6-only tunnels
--block-ipv6optie om IPv6-verkeer te blokkeren- VRF-ondersteuning
- Netlink-integratie
- Wintun-driverondersteuning
- TUN/TAP-interface MTU-configuratie
- DHCP-zoekdomeinconfiguratie
- Unicode-zoekstringconfiguratie
Het is belangrijk om deze instellingen zorgvuldig te configureren om de VPN-verbinding optimaal te laten werken.
OpenVPN Server
Een OpenVPN-server is een softwaretoepassing die wordt gebruikt om een virtueel privénetwerk (VPN) te creëren. Het maakt gebruik van encryptie om de communicatie tussen de client en de server te beveiligen en biedt een veilige manier om toegang te krijgen tot het netwerk vanaf externe locaties. OpenVPN is een open-source VPN-oplossing die beschikbaar is voor verschillende besturingssystemen zoals Windows, Linux en macOS.
OpenVPN-server kan worden geconfigureerd als een standalone server of als onderdeel van een groep servers. Het kan ook worden geïmplementeerd als een Access Server, die een webgebaseerde beheerinterface biedt voor het beheren van VPN-verbindingen en het distribueren van OpenVPN Connect-apps.
Een OpenVPN-server kan worden geconfigureerd als een routed of bridged VPN. Bij een routed VPN worden de clients geconfigureerd om te communiceren met het IP-adres van de server, terwijl bij een bridged VPN de clients zich gedragen alsof ze zich op hetzelfde fysieke netwerk bevinden als de server.
Een OpenVPN-server kan worden geconfigureerd met behulp van een aantal parameters, zoals het type certificaat, het protocol, de poort en de cipher. De server kan ook worden geconfigureerd om gebruik te maken van een externe directoryservice voor authenticatie, zoals LDAP of Active Directory.
Over het algemeen biedt een OpenVPN-server een veilige en betrouwbare manier om toegang te krijgen tot het netwerk vanaf externe locaties. Het kan worden geconfigureerd als een standalone server of als onderdeel van een groep servers en kan worden geïmplementeerd als een Access Server voor eenvoudig beheer van VPN-verbindingen.
Geavanceerde Functies
OpenVPN biedt verschillende geavanceerde functies die het gebruik van het protocol nog veiliger en betrouwbaarder maken. Hieronder staan enkele van de belangrijkste functies.
SAML Ondersteuning
OpenVPN ondersteunt Security Assertion Markup Language (SAML), een open standaard voor het uitwisselen van authenticatie- en autorisatiegegevens tussen partijen. Met SAML kunnen gebruikers zich veilig en gemakkelijk aanmelden bij OpenVPN met hun bestaande inloggegevens. Dit maakt het beheer van gebruikersaccounts eenvoudiger en veiliger.
Protocol Onderhandeling
OpenVPN ondersteunt protocolonderhandeling, waardoor het protocol automatisch kan worden aangepast aan de beschikbare netwerkverbinding. Dit betekent dat OpenVPN altijd de meest optimale verbinding gebruikt, ongeacht de omstandigheden. Dit zorgt voor een snellere en betrouwbaardere verbinding.
OpenSSL 3 Ondersteuning
OpenVPN ondersteunt OpenSSL 3, een open-source toolkit voor het beveiligen van netwerkverbindingen. Met OpenSSL 3 worden de nieuwste beveiligingsfuncties en -verbeteringen geïntroduceerd, waardoor de beveiliging van OpenVPN nog verder wordt verbeterd.
OpenVPN biedt ook ondersteuning voor andere geavanceerde functies, zoals de Chacha20-Poly1305-codering, TLS 1.3-ondersteuning en naadloze herverbindingen. Door deze functies te gebruiken, kunnen gebruikers profiteren van de meest geavanceerde beveiligingsfuncties en -verbeteringen die beschikbaar zijn in OpenVPN.
Let op: niet alle functies zijn beschikbaar op alle platforms of in alle versies van OpenVPN. Raadpleeg de documentatie voor meer informatie over de beschikbaarheid van deze functies.
Foutopsporing en Probleemoplossing
OpenVPN is een veelgebruikt VPN-protocol, maar soms kunnen er problemen optreden bij het gebruik ervan. Hieronder staan enkele veelvoorkomende fouten en problemen die gebruikers kunnen tegenkomen en hoe deze op te lossen:
- Bugfix-release: Zorg ervoor dat je de meest recente versie van OpenVPN gebruikt. De nieuwste versies bevatten vaak bugfixes en verbeteringen die het probleem kunnen oplossen.
- Occ exit messages: Als je een “occ exit” foutmelding krijgt, controleer dan of de configuratiebestanden correct zijn geconfigureerd. Mogelijk moet je de bestanden handmatig bewerken om de juiste instellingen te krijgen.
- OpenSSL error messages: Als je een OpenSSL-foutmelding krijgt, controleer dan of je de juiste certificaten en sleutels hebt geïnstalleerd. Mogelijk moet je de bestanden opnieuw genereren of de bestandspermissies wijzigen.
- Dynamic TLS crypt: Als je Dynamic TLS-crypt gebruikt en problemen ondervindt, controleer dan of de instellingen correct zijn geconfigureerd. Mogelijk moet je de instellingen aanpassen om de verbinding te herstellen.
- CryptoAPI: Als je CryptoAPI gebruikt en problemen ondervindt, controleer dan of de instellingen correct zijn geconfigureerd. Mogelijk moet je de instellingen aanpassen om de verbinding te herstellen.
Als je nog steeds problemen ondervindt, kun je de OpenVPN-documentatie raadplegen of contact opnemen met de ondersteuning van je VPN-provider. Zorg ervoor dat je alle relevante informatie verstrekt, zoals de foutmelding en de configuratiebestanden, om het probleem sneller op te lossen.
Bijdragen aan OpenVPN
OpenVPN is een open-sourceproject dat afhankelijk is van de bijdragen van de gemeenschap om te blijven groeien en verbeteren. Er zijn verschillende manieren waarop u kunt bijdragen aan het project, of u nu een ontwikkelaar bent of niet.
Ontwikkelaars en bijdragers
Als u een ontwikkelaar bent, kunt u bijdragen aan de ontwikkeling van OpenVPN door code bij te dragen aan het project. U kunt bugs melden, nieuwe functies voorstellen en code bijdragen via de OpenVPN-tracker. OpenVPN Inc. biedt ook een ontwikkelingsforum waar ontwikkelaars kunnen communiceren en samenwerken.
OpenVPN Inc.
OpenVPN Inc. is het bedrijf achter het OpenVPN-project en biedt verschillende oplossingen voor bedrijven die OpenVPN willen gebruiken. Als u geïnteresseerd bent in het gebruik van OpenVPN in uw bedrijf, kunt u contact opnemen met OpenVPN Inc. voor meer informatie.
Tracker en forums
De OpenVPN-tracker is de beste plaats om bugs te melden en nieuwe functies voor te stellen. Het is ook een geweldige plek om te zoeken naar bestaande problemen en te zien of er al een oplossing voor is. De forums zijn ook een geweldige plek om te communiceren met andere gebruikers en ontwikkelaars.
Resources en voorbeelden
Er zijn verschillende bronnen beschikbaar voor OpenVPN-gebruikers en -ontwikkelaars. De OpenVPN-website biedt documentatie en tutorials voor het opzetten en configureren van OpenVPN. Er zijn ook verschillende voorbeelden beschikbaar die u kunt gebruiken als sjablonen voor uw eigen configuratie.
Build OpenVPN
Als u OpenVPN wilt bouwen vanaf de broncode, zijn er verschillende hulpprogramma’s beschikbaar om u te helpen. MinGW is bijvoorbeeld een populaire tool voor het bouwen van OpenVPN onder Windows. OpenVPN-build is een andere tool die kan worden gebruikt om OpenVPN te bouwen.
Cipher en changes.rst
OpenVPN gebruikt verschillende cijfers om gegevens te versleutelen en te decoderen. U kunt de verschillende cijfers vinden die beschikbaar zijn in de OpenVPN-documentatie. De changes.rst is een bestand dat wijzigingen bijhoudt die zijn aangebracht in elke release van OpenVPN.
Easy-RSA3 en man-pagina
Easy-RSA3 is een hulpprogramma waarmee u certificaten en sleutels kunt genereren voor gebruik met OpenVPN. Het wordt geleverd met OpenVPN en is beschikbaar in de easy-rsa3-map. De man-pagina biedt uitgebreide documentatie voor OpenVPN. U kunt het vinden in de man-map.
OpenVPN in de Cloud
OpenVPN in de Cloud is een oplossing voor bedrijven die op zoek zijn naar een veilige en schaalbare manier om hun netwerk te beheren. Het biedt flexibiliteit en maakt het mogelijk om op afstand toegang te krijgen tot het netwerk vanuit elke locatie ter wereld. OpenVPN in de Cloud is een self-hosted oplossing die kan worden geïnstalleerd op een virtual network in de cloud, zoals AWS.
Met OpenVPN in de Cloud kunnen bedrijven hun netwerk beveiligen en het beheer ervan vereenvoudigen. Het biedt een veilige manier om toegang te krijgen tot het netwerk vanuit elke locatie ter wereld. Het maakt gebruik van de nieuwste SSL/TLS-technologieën om de communicatie tussen de client en de server te beveiligen.
OpenVPN in de Cloud is ook zeer schaalbaar en kan worden geconfigureerd om te werken met duizenden gebruikers tegelijkertijd. Het kan worden geconfigureerd om te werken met meerdere servers die zijn geclusterd om de belasting te verdelen en de beschikbaarheid te verbeteren.
Een van de voordelen van OpenVPN in de Cloud is dat het een self-hosted oplossing is. Dit betekent dat bedrijven de volledige controle hebben over hun netwerk en de gegevens die erop worden opgeslagen. Het biedt ook meer flexibiliteit dan andere oplossingen, omdat bedrijven de software kunnen aanpassen en aanpassen aan hun specifieke behoeften.
Al met al is OpenVPN in de Cloud een veilige, schaalbare en flexibele manier voor bedrijven om hun netwerk te beheren en op afstand toegang te krijgen tot het netwerk vanuit elke locatie ter wereld.
OpenVPN en Bedrijfsoplossingen
OpenVPN is een open-source VPN-protocol dat wordt gebruikt om veilige verbindingen te maken tussen apparaten op een privénetwerk. Dit protocol maakt gebruik van SSL / TLS-codering om de gegevens veilig te houden tijdens de overdracht. OpenVPN is een populaire keuze voor bedrijven die op zoek zijn naar een veilige manier om toegang te krijgen tot hun bedrijfsnetwerk vanaf externe locaties.
Bedrijven kunnen OpenVPN gebruiken om veilige verbindingen te maken tussen hun kantoorlocaties en externe medewerkers of klanten. Het protocol is ook handig voor bedrijven die werken met gevoelige informatie, zoals financiële gegevens of persoonlijke gegevens van klanten. OpenVPN biedt een veilige manier om deze gegevens te verzenden zonder dat ze worden blootgesteld aan externe bedreigingen.
OpenVPN kan worden geconfigureerd met behulp van Easy-RSA, een set hulpmiddelen voor het beheren van certificaten en sleutels. Hiermee kunnen bedrijven hun eigen certificaten en sleutels genereren om te gebruiken voor de OpenVPN-verbindingen. Dit zorgt voor extra beveiliging en controle over wie toegang heeft tot het bedrijfsnetwerk.
Bedrijven kunnen ook gebruik maken van de TAP-Windows adapter om OpenVPN te gebruiken als een virtuele netwerkadapter. Hierdoor kunnen meerdere apparaten op hetzelfde netwerk worden aangesloten via een enkele OpenVPN-verbinding. Dit maakt het gemakkelijker voor bedrijven om meerdere apparaten op afstand te beheren en te controleren.
OpenVPN biedt ook een aantal bedrijfsoplossingen, waaronder OpenVPN Access Server. Dit is een volledig functionele VPN-server die kan worden geïnstalleerd op een eigen server of in de cloud. OpenVPN Access Server biedt een eenvoudige manier om meerdere gebruikers toegang te geven tot het bedrijfsnetwerk via een enkele VPN-verbinding.
Bedrijven die op zoek zijn naar een veilige manier om toegang te krijgen tot hun bedrijfsnetwerk vanaf externe locaties, kunnen profiteren van de voordelen van OpenVPN. Door gebruik te maken van dit protocol, kunnen bedrijven hun gegevens veilig houden terwijl ze toegang bieden tot hun netwerk vanaf externe locaties.
Veelgestelde vragen
Hoe kan ik OpenVPN-client downloaden op Windows?
Om de OpenVPN-client op Windows te downloaden, moet u naar de officiële website van OpenVPN gaan en de client downloaden die geschikt is voor uw besturingssysteem. Zodra u het installatiebestand heeft gedownload, kunt u de installatie starten en de instructies op het scherm volgen om de client te installeren.
Hoe kan ik OpenVPN-client downloaden op Mac?
Om de OpenVPN-client op Mac te downloaden, moet u naar de officiële website van OpenVPN gaan en de client downloaden die geschikt is voor uw besturingssysteem. Zodra u het installatiebestand heeft gedownload, kunt u de installatie starten en de instructies op het scherm volgen om de client te installeren.
Hoe kan ik OpenVPN Connect gebruiken?
Om OpenVPN Connect te gebruiken, moet u eerst de applicatie downloaden en installeren op uw apparaat. Vervolgens moet u een configuratiebestand downloaden van uw VPN-provider en deze importeren in OpenVPN Connect. Zodra de configuratie is geïmporteerd, kunt u verbinding maken met de VPN-server en uw internetverkeer beveiligen.
Wat is het OpenVPN-protocol?
Het OpenVPN-protocol is een open-source VPN-protocol dat wordt gebruikt om een veilige verbinding te maken tussen twee apparaten op een netwerk. Het protocol maakt gebruik van SSL/TLS-encryptie om het internetverkeer te beveiligen en biedt een hoge mate van beveiliging en privacy.
Hoe veilig is OpenVPN?
OpenVPN wordt beschouwd als een van de veiligste VPN-protocollen die momenteel beschikbaar zijn. Het maakt gebruik van SSL/TLS-encryptie om het internetverkeer te beveiligen en biedt een hoge mate van beveiliging en privacy. Het is echter belangrijk om te onthouden dat de veiligheid van OpenVPN ook afhankelijk is van de manier waarop het wordt geconfigureerd en gebruikt.
Hoe kan ik Google gebruiken om OpenVPN te vinden?
Om OpenVPN te vinden met Google, kunt u eenvoudig “OpenVPN” of “OpenVPN downloaden” in de zoekbalk typen en op enter drukken. Google zal dan een lijst met zoekresultaten weergeven die u kunt gebruiken om de client te downloaden en te installeren. Het is echter belangrijk om te onthouden dat u alleen de officiële website van OpenVPN moet gebruiken om de client te downloaden om ervoor te zorgen dat u een veilige en betrouwbare versie van de client krijgt.
